عبدالناصر همتی، رئیس کل سابق بانک مرکزی، در حال مقابله با فضای رسانه‌ای است که این روزها بر کاهش تورم و عملکرد مثبت بانک مرکزی تاکید دارند. خود همتی می‌گوید که دستور تخریبش را داده اند؛ با تاکید بر اینکه در دوره شما چنین بود و چنان.
به گزارش شاخص آنلاین، این روزها عبدالناصر همتی یکی از ۳ رئیس کل بانک مرکزی در دولت‌های یازدهم و دوازدهم، با تبدیل کردن صفحه توییتر خود به پایگاه نقد عملکرد بانک مرکزی، در حال به چالش کشیدن سیاست‌های اقتصادی دولت است. بانک مرکزی و خبرگزاری دولت (ایرنا) به انتقادات او پاسخ می‌دهند.
همتی در روزهای گذشته، آتش نقدش را تندتر کرده است. اگر در گذشته او به زبان ملایم‌تری می‌نوشت و ادبیات نصیحت جویانه در دستور کار خود داشت، این روزها تندتر حرف می‌زند. همتی با استناد به مولفه‌های پولی در گزارش‌های بانک مرکزی و استناد به نرخ تورم پایان سال ۱۴۰۲، مدعی است که در ۳۰ ماه اخیر (نیمه دوم سال ۱۴۰۰ تا فروردین ۱۴۰۳) ماهانه به طور متوسط ۲۰ همت پول «چاپ» شده است.
۱۶۰ درصد تورم در ۳۰ ماه
رئیس کل سابق بانک مرکزی همچنین مصر است که در این بازه ۳۰ ماهه، ۱۶۰ درصد تورم ثبت شده و ارزش پول ملی هم ۵۸ درصد کاهش یافته است. همتی با اشاره به درآمدهای دولت از فروش نفت در سال ۱۴۰۲ که طبق گزارش وزیر نفت به ۳۵ میلیارد دلار می‌رسید، گفته است که با این میزان درآمد نباید تورم سال گذشته به ۴۸ تا ۵۰ درصد می‌رسید.
داده‌هایی که بانک مرکزی از نرخ تورم برای تادیه بدهی و مهریه به قوه قضاییه اعلام کرده است، نشان می‌دهد که تورم در پایان ۱۴۰۲ به ۵۲.۳ درصد رسیده است. همتی حالا با نقدهای نوک تیزی هم مواجه شده است. گفته‌اند که صحبت‌هایش در یک ویدئو، کارشناسی نشده است. منتقدان به همین هم کفایت نکرده‌اند و او را «مغرض» خوانده اند.
رئیس کل سابق بانک مرکزی البته تاکید دارد که او به آمارهای رسمی که بانک مرکزی منتشر کرده، استناد کرده است و نه به داده‌های مرکز آمار. البته توضیحاتی که بانک مرکزی در پاسخ به همتی منتشر کرده به اندازه ادبیات همتی تند است. همتی در ویدئو مورد اشاره، خطاب به دولت گفته است: ۶۰۰ هزار میلیارد تومان پول منتشر شده و پایه پولی در این ۳۰ ماه ۱۱۵ درصد افزایش یافته است؛ در حالی که از زمان هوخشتره تا شهریور ۱۴۰۰ جمع این رقم ۵۱۹ همت بود.
واکنش بانک مرکزی به همتی
بانک مرکزی اما روش تحلیل او را «نادرست» و «مبالغه آمیز» خوانده است و در توضیحات خود درج کرده است که «با متر و مقیاس آقای همتی فقط در سال ۱۳۹۹ معادل ۱۰۰ برابر کل دوران سازندگی خلق پول شده است!» بانک مرکزی مصر است که در دوره مورد اشاره که همتی آن را زیر رگبار خود گرفته است، شاهد «مدیریت باثبات نقدینگی و حرکت این متغیر کاملاً مبتنی بر مسیر برنامه‌ریزی شده» هستیم.
بیشتر بخوانید
نشان به این نشان، که میزان رشد نقدینگی کاهش یافته است. استناد بانک مرکزی به کل‌های پولی برای پاسخ به همتی، دقیقا همان نقطه‌ای است که همتی برای انتقاد به عملکرد دولت و بانک مرکزی به آن تکیه می‌زند. در مقابل، بانک مرکزی با استناد به داده‌های موجود که بارها از سوی رسانه‌های هم طیف دولت مورد ارجاع قرار گرفته اند، در یک خبر تکراری که پاسخ به همتی محسوب می‌شود، یادآور شده است که رشد سالانه نقدینگی که در پایان سال ۱۳۹۹ به ۴۰.۶ درصد می‌رسید در شروع کار دولت سیزدهم به ۴۲.۸ درصد رسیده بود اما در پایان ۱۴۰۲ به ۲۴.۳ درصد رسیده است.
افزایش بی‌سابقه تورم
گرچه آمارهایی که بانک مرکزی به آن‌ها استناد می‌کند، آنچنان در سفره مردم ملموس نیست. برابر داده‌های مرکز آمار، عدد شاخص کل، که بیانگر تغییرات کلی هزینه مصرف خانوار است، از ۷۱.۳ واحد به ۲۳۶.۳ در فروردین ماه ۱۴۰۳ افزایش یافته است. به بیان دیگر، شاخص هزینه خانوار از پایان سال ۱۳۹۹ بیش از ۳.۳ برابر شده است. همچنین در پایان سال ۱۴۰۰ که اولین نیم سال فعالیت دولت سیزدهم محسوب می‌شد، شاخص کل به ۱۰۰ می‌رسید که در نتیجه تا فروردین ۱۴۰۳ بیش از ۲.۳ برابر شده است.
این شاخص در پایان اولین سال شروع به کار دولت یازدهم (۱۳۹۲) به ۲۰.۸ واحد می‌رسید اما در پایان سال ۱۴۰۰ که نیمی از آن زیر چتر سیاست‌گذاری پولی دولت دوازدهم (دولت دوم حسن روحانی) قرار داشت، به ۱۰۰ واحد رسید. در نتیجه در حدود ۸ سالی که دولت‌های یازدهم و دوازدهم بر سر کار بودند، شاخص کل ۴.۹ برابر شده است.
البته اشاره به این نکته ضروری است که شاخص کل در فاصله ۱۳۹۲ تا انتهای سال ۱۳۹۶ و ابتدای سال ۱۳۹۷ سالانه ۲ تا ۳ واحد رشد می‌کرد اما سال ۱۳۹۷ دونالد ترامپ، رئیس جمهوری وقت آمریکا، از برجام خارج شد و تحریم‌ها را بازگرداند. در نتیجه در پایان سال ۱۳۹۷ نسبت به پایان سال ۱۳۹۶، شاخص ۱۳.۵ واحد رشد کرد. به عبارتی دیگر رشد شاخص مربوط به سنجش رشد هزینه‌های خانوار، در عرض یک سال، ۵.۲ برابر سال‌های قبل شد.
آثار خروج از برجام
از اردیبهشت سال ۱۳۹۷ که خروج از برجام اتفاق افتاد، شاخص کل سالیانه ۲۰ تا ۳۰ درصد رشد می‌کرد؛ عمدتا به این خاطر که درآمدهای نفتی به دلیل تحریم و بروز کرونا به شدت کاهش یافته بود و در پایان سال ۱۳۹۸ به دلیل شیوع کرونا به صفر رسیده بود. همتی هم در انتقاداتش بر همین برهه زمانی دست می‌گذارد: «آیا دوره فشار حداکثری و کرونا، با دوره بعد از ترامپ و درآمد ۴ برابری نفت قابل مقایسه است؟»
در هر حال، تورمی که مصرف کننده در پایان سال ۱۴۰۲ احساس کرده به ۵۲.۳ درصد نزدیک‌تر است؛ نرخی که بانک مرکزی به قوه قضاییه اعلام کرده است. این در شرایطی است که مرکز آمار همین نرخ را ۴۰.۷ درصد اعلام کرده است. هرچه هست همتی اصرار دارد که نقدینگی که انتشارش از زمان هوخشتره بی‌سابقه بوده، سبب ساز فشار به خانوارها شده است. با این وجود «دستور تخریب» او صادر شد؛ «که زمان شما چنین بود و چنان…»