تازه‌ترین گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد که اقتصاد ایران با رشد نقدینگی ۲۶.۹ درصدی در مرداد ماه درگیر بوده است. این در شرایطی است که نرخ رشد اقتصادی در تابستان به مراتب پایین‌تر بوده است.
به گزارش شاخص آنلاین، اگر بخواهیم اقتصاد ایران را به یک درخت خاص تشبیه کنیم، بهترین تشبیه نه درخت سرو که درختچه مینیاتوری بونسای است. ریشه بونسای با ظاهری خشن گرد درختچه را می گیرد. در اقتصاد ایران، نقش ریشه متورم را نقدینگی بازی می‌کند. این ریشه اینقدر به تنه سبز درختچه گره خورده که اگر بخواهیم آن را جدا کنیم، باید کل اقتصاد را از خاک بیرون بکشیم اما این نه شدنی است و نه می‌توان به عنوان یک گزینه به آن فکر کرد. چاره‌ای جز هرس کردن این ریشه وجود ندارد. کاری که بانک مرکزی در حال حاضر برای نقدینگی انجام می دهد، با نیاز بونسای برای هرس تفاوتی ندارد. تازه‌ترین گزارش بانک مرکزی در مورد تحولات کل‌های پولی در مرداد ماه امسال، بیانگر همین شیوه کار است. بانک مرکزی می‌گوید که «توفیق» داشته است؛ نشان به این نشان که توانسته نرخ رشد ۱۲ ماهه نقدینگی را از ۳۷.۸ درصد در مرداد ماه ۱۴۰۱ به ۲۶.۹ درصد در مرداد ماه سال جاری کاهش دهد. این در شرایطی است که نرخ رشد نقدینگی در مرداد ۱۴۰۰ به ۴۲.۸ درصد می‌رسید.
رشد ۷۴ درصدی نقدینگی از ۱۴۰۰
بانک مرکزی در گزارش کل‌های پولی درج کرده که حجم نقدینگی در پایان مرداد ماه امسال به ۶.۸۵۳ هزار همت رسیده است. این میزان نقدینگی ۸.۱ درصد نسبت به پایان سال ۱۴۰۱ رشد کرده است. حجم نقدینگی در مرداد ماه ۱۴۰۱ به ۵.۴۰۱ هزار همت می‌رسید. در نتیجه حدود ۲۶ درصد از مرداد ۱۴۰۱ تا مرداد ۱۴۰۲ رشد کرده است. حجم نقدینگی در مرداد ۱۴۰۰ هم به ۳.۹۲۲ هزار همت می‌رسید. بر همین اساس، حجم نقدینگی بیش از ۷۴ درصد در ۲ سال اخیر رشد کرده است. در نتیجه با وجود اینکه نرخ رشد سالیانه نقدینگی کم شده است اما حجم کلی نقدینگی پیوسته افزایش یافته است. با فرض ادامه رشد ۲۶ درصدی، حجم نقدینگی در پایان سال جاری به ۸.۸۵۳ هزار همت می‌رسد.
غلبه نقدینگی بر رشد اقتصادی
با وجود اینکه نرخ نقدینگی در مرداد ۱۴۰۲ نسبت به ماه مشابه در سال پیش از آن، ۲۶.۹ درصد رشد کرده است اما سرعت رشد اقتصاد ایران بر حسب محصول ناخالص داخلی در تابستان امسال نسبت به سال گذشته بیشتر از ۷.۱ درصد (با نفت) و ۴.۲ درصد (بدون نفت) نبوده است. اقتصاددان عبور رشد نقدینگی از رشد اقتصادی را نشانه خوبی برای اقتصادی که می‌خواهد در معرض رشد ۸ درصدی باشد، نمی‌دانند و آن را به عنوان عامل تورم‌زا معرفی می‌کنند؛ چرا که نقدینگی، چند برابر سرعت رشد بازار بخش حقیقی اقتصاد، رشد می‌کند. در این شرایط، نقدینگی به عنوان عامل دردسرساز طبقه‌بندی می‌شود. برخی از نقدینگی افزون بر رشد اقتصادی با عنوان «نقدینگی بی‌کیفیت» یاد می‌کنند؛ عاملی که بازارها را متلاطم می‌کند. در دولت سیزدهم بارها از هدایت نقدینگی به سمت تولید سخن گفته شده است اما هیچ ساز و کار مشخصی برای آن معرفی نشده است. جامعه‌شناسان اقتصادی وجود نقدینگی سرگردان را نتیجه «بی اعتمادی» مردم به ساختارهای موجود می‌دانند؛ چرا که آن‌ها ترجیح می‌دهند به جای اینکه دارایی‌های خود را در قالب پول ملی بدون پشتوانه اقتصادی و سیاست‌گذاری قوی ذخیره کنند، در قالب ارزهای خارجی، سکه، رمز ارز و… درآوردند.
عوامل رشد پایه پولی
در همین حال، پایه پولی که از دیگر اجزای نقدینگی است، در پایان مرداد ماه ۱۴۰۲ نسبت به پایان سال ۱۴۰۱ بیش از ۱۰ درصد رشد کرده است. حجم پایه پولی در پایان مرداد ماه امسال به ۹۵۲ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان رسیده است. مرداد ماه سال گذشته حجم رشد پایه پولی به ۶۷۲ هزار و ۴۴۰ میلیارد تومان می‌رسید. در نتیجه بیش از ۴۱ درصد در این مدت رشد داشته است. در حال حاضر، حجم پول به نقدینگی هم به ۲۵ درصد می‌رسد. هرچه نسبت پول به نقدینگی بالاتر برود، حجم بیشتری از اقتصاد با نقدینگی که به صورت اسکناس و یا سپرده‌های کوتاه مدت در گردش است، مواجه می‌شود. در این شرایط، تورم یا همان افزایش سطح عمومی قیمت کالاها و خدمات، متاثر از رشد تقاضا برای پول، جای خود را در اقتصاد تثبیت می‌کند. در این میان، بانک مرکزی دو دلیل برای افزایش پایه پولی در نظر گرفته است. اولین آن کاهش سپرده‌های دولت نزد بانک مرکزی است؛ به این معنی که دولت سپرده‌های خودش را به عنوان منابع به کار می‌گیرد. در همین حال، دولت از تن خواه گردان خزانه استفاده نمی‌کند. دلیل دیگر، اضافه برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی است که سهم ۱۲.۷ درصدی در رشد پایه پولی دارد.
