یکی از شاخصه‌های شناخته شده در توسعه انسانی، برابری حضور زن و مرد در بازار کار است. بحث بر سر این است که زن‌ها باید بتوانند استعدادهای خود را در قالب کار بدون حضور موانع فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی عرضه کنند.
به گزارش شاخص آنلاین، بررسی داده‌های سازمان جهانی کار، نشان می‌دهد که خاورمیانه، جنوب آسیا و شمال آفریقا بالاترین شکاف جنسیتی را در بازارهای کار خود پنهان کرده اند. در این بین، نمره شکاف جنسیتی در بازار کار ایران به ۵۶.۹ می‌رسد. هرچه این عدد بیشتر باشد، نشان دهنده ضعف کشورها در تسهیل‌گری است. برای نمونه این شاخص در کانادا به ۹.۲، در آمریکا به ۱۲.۴، در نیوزیلند به ۱۰.۷، در چین به ۱۴.۷، در کشورهای اسکاندیناوی به ۷.۲ تا ۷.۳ در آلمان به ۱۱.۶، در ایسلند به ۶.۹، در آرژانتین به ۲۵.۸ و در ترکیه به ۴۱ می‌رسد.
مقایسه جایگاه ایران
هرچه کشورها به لحاظ اقتصادی توسعه یافته‌تر باشند، به همان میزان زیرساخت‌ها و مقررات خود را برای ورود زنان به بازار کار تسهیل می‌کنند؛ ضمن اینکه توسعه در ذات خود زمینه مشارکت آزاد افراد را فراهم می‌کند. در این میان، وضعیت شکاف جنسیتی در ایران، بدتر از کشورهایی است که به داشتن بازار کار با چهره مردانه شهره هستند.
برای نمونه می‌توان به عربستان، مصر، لیبی و هند اشاره کرد که شرایط آسان‌تری برای تثبیت زنان در اقتصاد دارند. بر این اساس، در حالی که سازمان جهانی کار در داده‌های خود سهم زنان از بازار کار ایران را ۱۶.۳ درصد ارزیابی کرده است، در عربستان ۲۰ درصد، در مصر ۲۳ درصد، در لیبی ۲۷.۸ درصد و در هند ۲۷ درصد زنان در اقتصاد مشارکت می‌کنند. وضعیت ترکیه هم بهتر از ایران است؛ چرا که ۳۰.۴ درصد از زنان در آن اشتغال دارند.
شکاف در بیکاری
برای سنجش شکاف جنسیتی در بازار کار، تنها توزیع اشتغال میان زن و مرد را ملاک قرار نمی‌دهند؛ بلکه «شکاف در بیکاری» را هم می‌سنجند.
کشورهایی که فرصت‌های اشتغال را نابرابر توزیع می‌کنند، زنان را بیشتر از مردان در انتظار کار نگه می‌دارند. با اینکه ایران در ردیف کشورهایی که بدترین وضعیت را دارند، قرار نمی‌گیرد اما در کل وضعیت مطلوبی ندارد.
سازمان بین المللی کار نمره شکاف در بیکاری ایران را ۸.۸ ارزیابی کرده است. این عدد در آمریکا به ۰.۲ در کانادا به ۱.۲ در استرالیا به ۰.۱ در ترکیه به ۲.۳ و در امارات به ۶.۷ می‌رسد. داده‌ها نشان می‌دهند که در ایران ۱۸.۵ درصد از زنان و ۹.۷ درصد از مردان بیکار هستند. این رقم در ترکیه به ۱۲.۴ درصد از زنان و ۱۰.۱ درصد از مردان می‌رسد.
پیشنهاد صندوق بین المللی پول
برآورد «صندوق بین المللی پول» نشان می‌دهد که چناچه کشورهای در حال توسعه بتوانند نرخ مشارکت زنان در اقتصاد را ۵.۹ درصد افزایش دهند، می‌توانند تولید ناخالص داخلی خود را به میزان ۸ درصد افزایش دهند.
برآورد صندوق از اینجا نشات می‌گیرد که کشورهای توسعه یافته بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ با افزایش به طور میانگین ۵ درصدی نرخ مشارکت زنان، توانسته‌اند رشد اقتصادی خود را به این میزان افزایش دهند.
البته عوامل مختلفی در رشد اقتصادی به میزان ۸ درصد موثر است اما نمی‌توان سهم زنان را هم در آن نادیده گرفت. این موضوع به ویژه از این جهت در ایران اهمیت دارد که سهم زنانی که از دانشگاه فارغ التحصیل شده‌اند اما بیکار هستند، بیشتر از مردان است.
تقریبا نزدیک به ۵۰۰ هزار زن با این شرایط بیکار هستند؛ در حالی که سهم مردان این گروه به ۴۲۴ هزار نفر می‌رسد. این در شرایطی است که سهم بیکاری زنان از کل فارغ التحصیلان دانشگاهی به بیش از ۶۶ درصد و در میان میان مردان به بیش از ۳۰ درصد می‌رسد.
وضعیت شکاف جنسیتی در ایران زمانی معنادارتر می‌شود که بدانیم ۲۲ میلیون و ۹۲ هزار مرد در برابر ۴ میلیون و ۷۰۹ هزار زن در اقتصاد مشارکت می‌کنند. تشدید این شکاف به نفع اقتصاد ایران نیست.
مشکلات خاص ایران
در ایران مشکلاتی برای اشتغال زنان وجود دارد که باید فکری به حال آن‌ها کرد.
پژوهشی از سوی «حسین میرزایی» در نشریه «زن در توسعه و سیاست» نشان می‌دهد که بار تکفل و نرخ‌زاد و ولد (باروری) هر دو اثر منفی بر انگیزه زنان برای حضور در بازار کار گذاشته اند؛ البته قوانین کشور هم از باروری زنان حمایت می‌کنند.
برای نمونه قانون تامین اجتماعی امکان مرخصی زایمان به مدت ۹ ماه را پیش بینی کرده است. کارفرمایان به همین دلیل چندان مایل به استخدام زنان متاهل نیستند.
مرخصی‌های قانونی زنان نیاز به انعطاف بیشتری در اجرا دارد تا به مانع اشتغال آن‌ها تبدیل نشود. از طرفی نرخ دستمزد هم در ایران چندان مطلوب نیست و زنان با توجه به حمایت‌های خانواده تا سنین بالاتر، ترجیح می‌دهند که وارد بازار کار نشوند.
توسعه نیافتگی استان‌ها را هم باید به این دلایل اضافه کرد. نرخ مشارکت اقتصادی زن و مرد در استان‌هایی مانند ایلام، سیستان و بلوچستان و کهگیلویه و بویراحمد هم بسیار کم است؛ موضوعی که با توجه به ساخت مردانه بازار کار ایران در نهایت به زنان بیشتر از مردان آسیب می‌زند.