حفظ موثر هژمونی در جنگ سرد، این بار به صنعت ریز تراشه کشیده است. آمریکا می‌خواهد سردمدار این جنگ باشد اما چین هم در پوست خود نمی‌گنجد و منتظر لغزشی از سوی آمریکاست.
به گزارش شاخص آنلاین، کریس میلر، در سال ۲۰۲۲ کتابی با عنوان «جنگ تراشه: مبارزه برای کلیدی‌ترین تکنولوژی جهان» نوشت. میلر در این کتاب هشدار داد: شاید از اینکه بفهمید ریز تراشه‌ها «نفت جدید» هستند، شگفت زده شوید! گذشت بیش از ۱ سال از انتشار این کتاب و ظهور اشکال تجاری AI (هوش مصنوعی) و ساخت ریز تراشه‌هایی که پردازش‌های مربوط به AI از قبیل «یادگیری عمیق» را ممکن می‌کنند، نشان داد که میلر به چه فناوری با اهمیتی اشاره می‌کرد.
اما اهمیت ریز تراشه در چیست و چرا نفت را از موضوع اصلی منازعات گرم و سرد آینده کنار می‌زند؟ زمانی که صحبت ریز تراشه می‌شود، ذهن‌ها به سمت دستگاه‌های کامپیوتری و تلفن‌های همراه می‌رود اما دسترسی به ریز تراشه، مسئله‌ای فراتر از تجارت کامپیوتر و موبایل است. اهمیت موضوع اینجا روشن می‌شود که شرکت‌های مطرح چین با تحریم‌های هوشمند و نانوشته آمریکا برای دسترسی به ریز تراشه‌های نسل جدید روبرو هستند؛ از جمله شرکت هواوی.
ممنوعیت‌های تجاری علیه چین
این شرکت و سایر صنایع چینی برای توسعه تراشه به کمک شرکت‌های غربی نیاز دارد اما با فشار آمریکا بر شرکت هلندی asml فروش تجهیزات لیتوگرافی TWINSCAN NXT:1980Di به چین محدود شد؛ چرا که قطعات آمریکایی در این دستگاه وجود دارد. این ماشین لیتوگرافی کمک می‌کند که زمینه پیاده‌سازی ریز تراشه‌های بسیار ارزان و مقرون به صرفه با مصرف انرژی بسیار پایین ممکن شود. 1980Di می‌تواند ویفر (wafer) تولید کند.
ویفر یک سطح سیلکونی است که تراشه بر روی آن سوار می‌شود. به زبان ساده، پایه‌ای‌ترین زیرساخت یک تراشه، ویفر جنس سیلیکونی است که ماشین لیتوگرافی asml به شکلی خاص تولید می‌شود. اهمیت ویفری از این جنس، زمانی قابل درک است که بدانیم، کلیه صنایع استراتژیک و غیر استرتژیک چین به چنین ویفری نیاز دارند؛ از جمله در مدارهای الکترونیک، صنایع نظامی و فضایی، خودرو، حسگرهای پوششی و غیرپوششی، صنایع پزشکی و….
خوش بینی مدیرعامل اینتل
کریس میلر در کتاب جنگ تراشه اهمیت ریز تراشه‌ها را قبل از تحریم‌های ۲۰۲۳ آمریکا علیه شرکت‌های چینی دیده بود و هشدار داد که چین این موضوع را تحمل نمی‌کند. همین هم شد. چینی‌ها به جای اینکه از شرکت‌هایی مانند asml فناوری بخواهند، کارکنان آن‌ها را استخدام می‌کنند اما به تازگی پت گلسینگر، مدیرعامل شرکت اینتل ابزار خوش بینی کرده است، صنعت تراشه‌های چین در هر وضعیتی ۱۰ سال عقب‌تر از کشورهای دیگر است.
همانطور که اشاره شد، دلیل این وضعیت به تحریم‌هایی برمی گردد که با فشار آمریکا مانع از انتقال فناوری به چین می‌شوند. مدیرعامل اینتل به طور خاص به پرادازنده‌های پایین‌تر از ۷ نانومتر اشاره کرده است که چینی‌ها قادر به تولید آن‌ها نیسند؛ گرچه شرکت‌های چینی مانند شیائومی همین حالا به پردازنده‌های ۴ نانومتری از نوع ۵G در خط تولید خود دسترسی دارند اما شرکت‌هایی مانند هواوی هنوز با تراشه‌های ۴G ساخت شرکت‌های چینی کار می‌کنند؛ نشانه از اینکه غول چینی هواوی علی رغم اینکه بزرگترین پیمانکار نصب تجهیرات مخابراتی ۵G در جهان است اما قادر به تولید پرادزنده‌ای با همین ویژگی برای اتصال به شبکه مخابرات نیست.
این در شرایطی است که شرکت‌های تایوانی و شرکت سامسونگ، زیر نظر آمریکا، در حال تولید تراشه‌های ۱.۵ تا ۲ نانومتری هستند. اهمیت تحریم‌ها همین جا روشن می‌شود که صنعت ساخت تراشه از ماده اولیه، تجهیزات لیتوگرافی ویفر و تولید نهایی در اختیار چند کشور محدود است که همکاری با آمریکا را به همکاری با چین ترجیح می‌دهند. اگر به پایه تجهیزات تراشه یعنی ماده اولیه نگاه کنیم، ابعاد بیشتری از ماجرا را درک می‌کنیم.
ژاپن صاحب مواد اولیه تراشه
برای ساخت تراشه نیاز به فوتوریست، گاز مخصوص تولید تراشه و مواد اولیه دیگری است؛ صنعتی که در اختیار ژاپن قرار دارد. گرچه ژاپنی‌ها در حال انتقال بخشی از فناوری‌های تولید این مواد به کره جنوبی و تایوان هستند. در واقع همان صنایعی که شریک تجاری آمریکا محسوب می‌شود، مواد اولیه تراشه را هم در دست دارند. رسانه ژاپنی Asia Nikkei در این مورد گزارش داده است که شرکت Tokyo Ohka Kogyo تولید فوتوریست‌های خود را در کره ۲ برابر کرده است. شرکت Daikin Industries هم کارخانه تولید گاز تراشه در کره جنوبی ساخته است.
اهمیت فوتوریست‌هایی که با فناوری ژاپن تولید می‌شوند، در این است که می‌توان با آن‌ها بر روی ویفرهای تولید شرکت asml هلند، حکاکی انجام داد. برای اینکه مدارها را روی ویفر جای‌گذاری کنیم نیاز به فوتوریست داریم. جدا از مواد اولیه، ویفرهای پیشرفته ۳۰۰ میلی متری مهم‌ترین فناوری است که آمریکا آن را با کمک تایوان، کره جنوبی و هلند از دست چین درآورده است.
احتمال درگرفتن جنگ
به هر روی چین در این بازار دچار چالش بزرگی شده است. ممکن است که چینی‌ها برنامه‌های مخرب خود مانند جاسوسی‌های صنعتی را افزایش دهند یا برای اخلال در زنجیره تامین جهانی به تایوان حمله کنند یا کره شمالی را برای حمله به کره جنوبی تحریک کنند.
چینی‌ها اشتیاق زیادی برای تولید پردازنده‌های ۴ نانومتری و پایین‌تر از آن دارند اما شبکه تامینی که به رهبری آمریکا از جنوب شرق آسیا تا آمریکای شمالی را در اختیار دارد، چنین اجازه‌ای نمی‌دهد. غرب به چین اعتماد ندارد و تمام تمرکز خود را بر روی صنعتی گذاشته است که چین امکان مشارکت در آن را ندارد.