منافع عظیمی اقتصادی چین در منطقه خلیج فارس و در همکاری با کشورهای عرب، موجب شده است که حق حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه را نادیده بگیرد.
به گزارش شاخص آنلاین، ایران جزایر سه‌گانه (تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی) را به لحاظ تاریخی و جغرافیایی جز جدانشدنی خاک خود می‌داند و «حق سلطه» و «حاکمیت» خود بر این جزایر را در عرصه بین المللی تثبیت و اعلام کرده است. همان طور که در اسناد تاریخی و مکاتبات قدیمی آماده است، این جزایر «ملک مطلق» ایران به حساب می‌آیند.
در دوران قاجارها این جزایر به همراه جزایر عرب‌نشین خلیج فارس، به اشغال بریتانیا در آمدند. اما پیش از انقلاب، به دنبال توافق ایران و بریتانیا برای خروج بریتانیا از خلیج فارس، این جزایر در ۹ آذر سال ۱۳۵۰ با کمک قوای نظامی، تحت تسلط دولت ایران قرار می‌گیرند تا حکام محلی امارات ادعایی را بر روی آن‌ها مطرح نکنند. دولت وقت ایران، مصر بود که این جزایر، از ۶ قرن پیش از میلاد مسیح در اختیار ایران قرار داشتند. به همین دلیل تصرف نظامی آن‌ها را حق ایران می‌دانست.
امارات از این جهت، بر روی جزایر سه‌گانه ادعا دارد که در قرن هجدم خاندان عرب قاسمی، در این منطقه حاکمیت می‌کرد. این در شرایطی است که امارات ۱۱ آذر سال ۱۳۵۰ تشکیل شد. در نتیجه، تاکید بر حاکمیت خاندان قاسمی بر این جزایر، بهانه گیری برای حمله به تمامیت ارضی ایران، محسوب می‌شود.
بیشتر بخوانید
چین مرکز جاسوسی اقتصادی و ربایش داده | اقدام نابودکننده چین علیه اقتصاد آمریکا
کاهش مشتریان نفت ایران در چین | احتمال تغییر در حجم صادرات نفت ایران
خروج سرمایه‌های خارجی از پکن
به میان آمدن پای چین
در این بین، چند سالی است که با بهبود رابطه چین با کشورهای عربی و اتحادیه عرب، این کشور بر حل و فصل اختلافات ایران و امارات بر سر این جزایر تاکید می‌کند! با اینکه دستگاه سیاست خارجی ایران، سال‌ها تلاش کرد که موضع چین را نادیده بگیرد و به این کشور نتازد، اما به دنبال تکرار موضع چین، روز ۱۳ خرداد، سفیر این کشور در تهران فراخوانده شد. مائو نینگ، سخنگوی وزارت خارجه چین، در پاسخ به احضار سفیر چین، اعلام کرد که موضع این کشور در مورد حل مسالمت‌آمیز اختلافات ایران و امارات بر سر جزایر سه‌گانه «ثابت» است.
در واکنش دارای لحنی شدیدتر، حساب شبکه ایکس نورنیوز، رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی (شعام)، به موضع چین در بند ۲۶ بیانیه پایانی نشست اخیر چین و امارات، تاخت و آن را اقدامی «غیر سازنده» و نیازمند «واکنش جدی» خواند. این رسانه توصیه کرد که ایران باید در موضعش نسبت به تایوان تجدیدنظر کند. چین از زمان تشکیل «جمهوری خلق» به زعامت حزب کمونیست در سال ۱۹۴۹ بر تایوان ادعا دارد. با این وجود، حزب کومینتانگ که بر روی تایوان حکمرانی می‌کند، استقلال این کشور را پذیرفته است. آمریکا هم بر استقلال تایوان صحه می‌گذارد.
این در شرایطی است که سال ۱۴۰۱ به دنبال سفر نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به تایوان برای حمایت از دولت قانونی این کشور، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، اقدام پلوسی را تنش ساز خواند و بر سیاست «چین واحد» تاکید کرد. چند روز پیش از تکرار مواضع چین، علاءالدین بروجردی، رئیس انجمن دوستی ایران و چین در دیدار با سفیر جدید چین در ایران، گفت که به اصل چین واحد احترام می‌گذاریم. او از چین خواست که در مقابل، به تمامیت ارضی ایران احترام بگذارد و از امضای قراردادهای شیطنت‌آمیز خودداری کند.
رابطه چین با امارات
با این حال، حزب کمونیست چین نشان داده که در اصول راهبری خود، ثابت قدم است و سیاست‌های مرتبط با منافع بلند مدت خود را قربانی روابط با هیچ کشوری نمی‌کند؛ از جمله در خلیج فارس. در این زمینه، رابطه اقتصادی چین با امارات و کشورهای عربی، بسیار کلیدی است. چینی‌ها به صورت گسترده در امارت و بخش ساخت و ساز این کشور فعال هستند. حدود ۲ هزار شرکت چینی در امارت فعالیت می‌کنند. از سویی، امارت پس از عربستان دومین کشور دارای بیشترین حجم مبادلات تجاری با چین است. تجارت غیرنفتی چین و امارت هم در سال ۲۰۲۳ به ۸۰.۶ میلیارد دلار می‌رسید.
چین، امارات را بزرگترین مرکز توزیع کالاهای چینی به بازارهای خاورمیانه و آفریقا قرار داده است. خاندان سلطنتی امارات، به چین نگاه ویژه‌ای دارد. جالب اینجاست که محمد بن زاید آل نهیان، رئیس دولت امارت، در سفر اخیر خود به چین، تاکید کرد که امارات قاطعانه به چین واحد پایبند و با استقلال تایوان به هر شکلی مخالف است. اعلام این سیاست از سوی امارات، در شرایطی است که آمریکا به عنوان یکی از کلیدی‌ترین متحدان امارات، سیاست متفاوتی دارد. اما به نظر می‌رسد که مزایای اقتصادی چین برای امارات، اینقدر مهم هستند که با مواضع رسمی آمریکا توجه نکند.
امارات به دنبال مشارکت اقتصادی عمیق‌تر در ابتکارهای «امنیت جهانی» و «تمدن جهانی» است که شی جی پینگ، رئیس جمهور چین و دبیرکل حزب کمونیست، ارائه کرده است. مشارکت در ابتکار «کمربند و جاده» که پروژه احیای راه ابریشم در دوران جدید، محسوب می‌شود، هم با حمایت قوی امارات مواجه شده است. رئیس دولت امارات، چین را «خانه دوم» خود خواند تا بر اهمیت آن به عنوان «شریک راهبردی بلندمدت» و «قابل اعتماد» تاکید کند.
بی‌جا نیست که چین امارت را شریک راهبردی خود بداند و ایران را به حل اختلافاتش بر سر جزایر سه‌گانه دعوت کند. در حالی چین و امارت در سال ۲۰۲۳ تنها ۸۰.۶ میلیارد دلار تجارت غیرنفتی داشتند که طبق گزارش اتاق بازرگانی ایران، حجم کل تجارت ایران و چین در همین سال به ۱۴.۶ میلیارد دلار می‌رسید. از سویی، در حالی که حجم سرمایه‌گذاری ایران در چین در هیچ یک از اخبار به چشم نمی‌خورد و صرفا صحبت از سرمایه‌گذاری چین در ایران است، امارات از ۲۰۰۳ تا ۲۰۲۲ حدود ۱۱ میلیارد دلار در چین سرمایه‌گذاری کرده است. در مقابل چین در همین بازه زمانی ۶.۹ میلیارد دلار در امارات سرمایه‌گذاری کرده است.
ابهام در رابطه ایران و چین
پس از اجرای تفاهم نامه همکاری ایران و چین در سال ۱۴۰۰ و تا پایان سال ۱۴۰۱ تنها ۱۸۵ میلیون دلار در ایران از سوی چین سرمایه‌گذاری شد اما چین از ۲۰۰۲ تا ۲۰۲۳ به ازای هر سال ۳۶۲ میلیون و ۱۵۷ هزار دلار در امارات سرمایه‌گذاری کرده است. طبق داده‌های اعلامی، چین میزان سرمایه‌گذاری خود در ایران را از انتهای ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۲ به ۱میلیارد و ۹۹۰ میلیون دلار رسانده است. البته گزارش شفافی از این سرمایه‌گذاری و اثرات آن ارائه نشده است. علی فکری، رئیس سازمان سرمایه‌گذاری ایران تنها به اعلام اینکه این سرمایه در لجستیک، خدمات بندری، پل‌سازی و معادن سرازیر شده، اکتفا کرده است!
اینکه در نهایت چینی‌ها در ایران چه کرده‌اند و چه خواهند کرد، بسیار مبهم است. طبق توافق ۲۵ ساله، چین ۴۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در ایران انجام خواهد داد اما هنوز از اینکه پس از حدود ۳ سال از اجرای توافق، در ایران چه کرده اند، گزارشی شفاف و جامع در دست نیست. چینی‌ها در گذشته بارها بر روی تعهدات خود به ایران پا گذاشتند؛ از جمله در توسعه میدان آزادگان جنوبی. پس از ۴ سال بلاتکلیفی در سال ۱۳۹۳ از پیمانکار چینی خلع ید شد.
در اسفند سال ۱۴۰۲ هم شهرداری تهران قراردادی مبهم برای خرید اتوبوس برقی با چین امضا کرد که ارزشش به ۲ میلیارد یورو می‌رسد. این قرارداد با ترک تشریفات و به صورت غیر شفاف امضا شد. شرکت طرف قرارداد، در حوزه زیرساخت مسکونی، پل و جاده فعالیت می‌کند. در مجموع اثرگذاری حضور چین در اقتصاد ایران بسیار مبهم و پرسش برانگیز است اما این کشور بر سر جزایر سه‌گانه و تمامیت ارضی، ایران را وجه المصاحه خود با امارات و کشورهای عربی قرار داده است.
این کار مبتنی بر منافع تجاری چین انجام می‌شود. حجم تجارت چین با کشورهای عرب در سال ۲۰۲۳ به ۳۹۳.۷ میلیارد دلار رسیده است که نسبت به سال ۲۰۰۴، حدود ۸۲۱ درصد رشد داشت. در واقع، چین آنچه از رابطه اقتصادی خود با ایران در طول ۲۵ سال می‌خواهد را می‌تواند در طول یک سال از کشورهای عرب به دست آورد. این کشورها از ادعای امارات بر روی جزایر سه‌گانه حمایت می‌کنند. به همین دلیل، چین هم مواضع آن‌ها را اعمال می‌کند. طبیعی است که حتی اگر ایران ضد چین واحد موضع گیری کند و تایوان را کشوری مستقل بخواند، تغییری در سیاست چین در قبال جزایر سه‌گانه ایجاد نخواهد شد.