انحصار به ایستگاه رمزارزها رسید | چالش حقوقی تفسیر بانک مرکزی از رمزپول

رفتار بازیگران اقتصاد ایران نشان می دهد که به دنبال متنوع سازی دارایی های ضد تورمی خود هستند؛ خواه از طریق ذخیره طلا یا رمزارزها. این در شرایطی است که قانون جدید بانک مرکزی به دنبال ایجاد طبقه بندی جدید از مفهوم رمزارزها به عنوان دارایی متمرکز، زیر عنوان رمز پول است!  

 به گزارش شاخص آنلاین، در حالی که اقتصاد پول بر بستر بلاکچین در حال غیرمتمرکز شدن است، برخی دولت ها به دنبال اعمال سیاست های کنترلی و متمرکز بر تنظیم گری ارزهای دیجیتال به بهانه توسعه رمزپول هستند. برخلاف رمز ارز (کریپتوکارنسی) رمز پول (CBDC) دارایی محسوب نمی شود و خصلت ضد تورمی ندارد. در نتیجه، قیمت رمزپول ثابت است و قیمت رمز ارز در بازار تعیین می شود.

در حال حاضر، کشورهایی که از رمزارزها و مقررات گذاری در این حوزه برای حمایت از سرمایه گذاران استقبال کرده اند، برای ایجاد رمزپول هم مشتاق هستند. برای نمونه، کره جنوبی در حال آزمایش رمز پول مخصوص بانک مرکزی است و همزمان با همکاری با تنظیم کننده‌های آمریکایی و اروپایی در حال تهیه مقرراتی برای حمایت از سرمایه گذاران کره ای است. سرویس نظارت مالی کره جنوبی (FSS) زیر نظر سرویس کمیسیون امور مالی (FSC) بر روی مقررات گذاری توکن های غیر قابل تعویض (NFT) و نظارت بر عرضه اولیه (ICO) کار می کند و در ضمن معاملات استقراضی که با دارایی ثالث در صرافی ها انجام می شود را ممنوع کرده است؛ با این هدف که سرمایه گذار از ریسک معاملات استقراضی که با اهرم گذاری انجام می شود، در امان بماند.

در همین حال، بانک مرکزی کره جنوبی (بانک کره) مسئول نظارت و اجرای آزمایشی رمزپول است. تفکیک وظایف بین بانک کره و FSS نشان دهنده درک ساختار حاکمیتی کره جنوبی از تفاوت رمز ارز و رمز پول به واسطه ماهیت غیرمتمرکز رمز ارز و ماهیت متمرکز رمز پول است.

همه چیز در دست بانک مرکزی

این در شرایطی است که بانک مرکزی ایران اعتقادی به اصل تمرکززدایی از طریق بلاکچین به عنوان جریان مسلط بر اقتصاد دارایی های نامشهود ندارد.

در قانون تازه بانک مرکزی هم رمز ارز و هم رمز پول با ترکیب واژگانی «رمز پول» معرفی شده اند تا سرآخر بانک مرکزی تنظیم گر کل بازار باشد. در این قانون تعریفی از رمز ارز ارائه شده که نشان دهنده نبود درک لازم از ساختار بلاکچین در حاکمیت مالی است. بر اساس این تعریف، رمز پول هم می تواند متمرکز باشد و هم غیرمتمرکز.

در این قانون تنظیم گری رمزپول ها و نظارت بر مبادله آنها، ایجاد بازار برای رمزپول ها، صدور جواز نگهداری و معامله رمزپول و انحصار ابلاغ دستورالعمل های این حوزه به بانک مرکزی واگذار شده است.

زوایه نگاه مقام بانک مرکزی به بلاکچین

مهران محرمیان، معاون فناوری های نوین بانک مرکزی اعتقاد و طرز نگاه خود به آینده رمز ارزها را تشریح کرده است. او معتقد است که در آینده رمزارزها به تمرکزدایی کامل نمی رسند و رمزپول ها به عنوان «نقطه تعادل» جای آنها را می گیرند.  

چنین برداشتی از بلاکچین نشان دهنده نبود درک درست از ماهیت آن است. بلاکچین از بستر دفتر کل توزیع شده (DLT) استفاده می کند. یک DLT اطلاعات را به صورت غیرمتمرکز در پایگاه داده جمع آوری می کند و به جای ذخیره بر روی یک یا  چند سرور میان میلیون ها کامپیوتر در سراسر جهان توزیع و پردازش می کند. در نتیجه، پایگاه مدیر داده ندارد. به جای مدیر، افراد بر اساس ساختار اجماع، در یک دفتر کل توزیع شده مشارکت می کنند.

برای نمونه زمانی که زنجیره تامین یک صنعت را به  DLT می سپاریم، یعنی به همه اجزایی که در این زنجیره مشارکت می کنند، اجازه داده ایم که جابجایی کالاها را ردگیری و تایید کنند.  در نتیجه، یک سیستم مرکزی نمی تواند با پنهان نگه داشتن داده ها و توزیع آنها بین اشخاص خاص، رانت اطلاعاتی ایجاد کند.

DLT در امور مالی هم موجب شفافیت عملکرد ذی نفعان و جلوگیری از فساد بانکی می شود. بانک مرکزی ایتالیا به تازگی به جای CBDC بر روی DLT در بانکداری متمرکز شده است. مزیت بانکداری و ارزش گذاری دارایی ها با دفتر کل توزیع شده این است که می توان از قراردادهای هوشمند بهره گرفت. هر قرارداد هوشمند، دارای یک کدگذاری خاص (هَش) است که سیستم های مالی، اشخاص ذی نفع و تنظیم گر نمی توانند آن را تغییر دهند یا دستکاری کنند.

مغایرت دیدگاه کمیسیون اقتصادی مجلس 

در نتیجه حقوق و امتیازات مشتریان، خریداران و فروشندگان در سیستم بانکی، فروشگاهی، شرکت های سهامی، بیمه و...  بر بستر دفتر کل توزیع شده محفوط است. بنابراین، هیچ کس نمی تواند اطلاعات را بنابر تفسیر خودش از قوانین حصر کند و بدون موافقت با سایر افرادی که باید مداخله داده شوند، ساختار تصمیم گیری را به خفا ببرد.

اشتراک گذاری آنی اطلاعات مشخص ترین محصول DLT است. پس می توان به راحتی و در لحظه، پیرامون این اطلاعات تصمیم گیری کرد. برای نمونه می توان یک پرداخت را به جای ماه ها کاغذ بازی و تشریفات اداری، به شکل آنی انجام داد. به محض انجام این کار هم یک قرارداد هوشمند و اختصاصی بین مشتری و سرویس دهنده ایجاد می شود. این مدل پرداخت به ویژه در پرداخت خسارت بیمه ها، توزیع تسهیلات بانکی، ارزش گذاری دارایی های دولتی برای مزایده، برگزاری مناقصات و توزیع ارز که مستعد فساد هستند، کاربرد دارد.

طبیعی است که با فناوری بلاکچین و ابزارهای آن مانند دفترکل توزیع شده و قراردادهای هوشمند، بلاکچین در تمام حوزه از جمله انتخاباتَ که توزیع قدرت سیاسی را هدف گذاری می کند و برگزاری مجامع شرکت ها که توزیع قدرت اقتصادی را در پی دارد، رسوخ می کند. سایر ابزارهای متصل به بلاکچین مانند WEB3 و اینترنت اشیا (IOT) هم به شفافیت، جلوگیری از سرقت اطلاعات و تفسیر و سو استفاده از آنها کمک می کنند.

با همه این اوصاف، بانک مرکزی به گونه ای به رمزارزها به عنوان مهم ترین محصول اقتصادی بلاکچین نگاه می کند که اجازه توسعه های فناوری های این حوزه و بازارهای خلاق را می گیرد.

 مجتبی توانگر، رییس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس هم در روزهای اخیر به طرز برداشت بانک مرکزی از مسئله رمزارز و اختلاط مفهوم آن با رمزپول اعتراض کرده است. اعتراض مجتبی توانگر پس از ابراز نگرانی انجمن فینتک از مفاد قانون جدید بانک مرکزی در مورد یکی انگاشتن رمزارز و رمزپول ابراز شده است. توانگر یادآور شده که تعریف رمزپول صرفا به آن دسته از رمزارزها که رکن اساسی ماهیت آن‌ها «پول» است تلقی می‌شود. او نتیجه گرفته که مرجع مقررات گذاری رمز ارز و رمز پول باید متفاوت باشد؛ موضوعی که حالا در طرح «ساماندهی و توسعه رمزدارایی‌ها» که کلیات آن در کمیسیون اقتصادی مجلس تصویب شده است، پیگیری می شود.

توانگر در نهایت یادآور شده است: اعطای صلاحیت تنظیم‌گری و مقرره‌ گذاری به یک نهاد حتی امر صحیحی نیز در نظام قانون‌گذاری ما نخواهد بود.