شیوه تولید و مصرف انرژی در جهان با سرعت زیادی در حال تغییر است. کشورها از این فرصت برای تقویت جایگاه خود و ایجاد درآمد برای تولیدکنندگان خانگی استفاده می‌کنند.
به گزارش شاخص آنلاین، پنل‌های خورشیدی آرام آرام در حال تسخیر بام‌های خانه در سراسر جهان هستند. گزارش آزمایشگاه تحقیقاتی لارنس برکلی در آمریکا نشان می‌دهد که هزینه تهیه تجهیزات تولید انرژی از نور خورشید بین سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۹ حدود ۷۰ درصد کاهش یافته است. در این بازه ۱۰ ساله، هزینه تولید انرژی از کیلوواتی ۳۸ سنت (حدود ۲۲ هزار تومان) به ۶ سنت (حدود ۳ هزار تومان) کاهش یافته است.
مهم‌ترین موضوعی که موجب کاهش هزینه‌های نصب نیروگاه‌های خانگی شده است، پیشرفت تجهیزات و ساده‌تر شدن استفاده از آن‌هاست. در حال حاضر، فروشگاه‌های اینترنتی پنل‌های خورشیدی را به همراه تجهیزات تکمیل کننده آن‌ها (شارژر کنترلر، اینورتر خورشیدی و…) می‌فروشند اما دولت برنامه‌ای برای خرید این برق ندارد؛ مگر اینکه خانواری که از پنل استفاده می‌کند، مشمول نهادهای حمایتی (کمیته امداد، هلال احمر و…) باشد.
دولت به چنین تجهیزاتی «نیروگاه حمایتی» نام داده است. برای اجرای این برنامه، یک وام ۱۴۰ میلیون تومانی با بازپرداخت ۷ساله برای خانوارهای تحت پوشش نهادهای حمایتی در نظر گرفته می‌شود. دولت ضمانت داده است که تا ۲۰ سال برق این نیروگاه‌های کوچک را خریداری می‌کند. هر خانوار هم می‌تواند صاحب یک نیروگاه ۵ کیلوواتی شود. برخی برآورد کرده‌اند که هر خانوار می‌تواند از این محل ۵ تا ۶ میلیون درآمد ماهانه داشته باشد.
راهی که دنیا می‌رود
تا مهر ماه سال گذشته حدود ۴ هزار نیروگاه برای این خانوارها نصب شده بود اما آنچه توسعه نیروگاه‌های خانگی را تقویت می‌کند، درآمدزدایی از طریق آن برای همه و صرفه جویی در مصارف شخصی و امتیازات دیگر است. در ایران اما دولت برنامه‌ای برای کاهش هزینه‌های خرید تجهیزات نیروگاهی و ایجاد بازار برای عرضه برق خانگی مازاد بر نیاز خانوار ندارد.
این در شرایطی است که در سایر کشورها دولت از اعتبار مالیاتی برای کاهش هزینه‌های نصب نیروگاه استفاده می‌کند. برای نمونه در آمریکا، در صورتی که خانوارها پنل‌های فتوولتائیک را نصب کنند، تا ۳۰ درصد از مالیات آن‌ها را به عنوان هزینه خرید پنل، نیروی کار، تجهیزات ایجاد تعادل در شبکه و تهیه دستگاه ذخیره انرژی، قبول می‌کند.
راهی که آمریکا می‌رود
شیوه‌های دیگری هم برای حمایت از نیروگاه‌های خانگی وجود دارد؛ از جمله تعیین تعرفه ثابت برای خرید برق از تولیدکننده و پرداخت یارانه برای خرید تجهیزات. اما موردی که بسیار به کار می‌آید،تعریف استانداردهای سراسری یا منطقه‌ای برای اندازه گیری برقی است که هر خانوار تولید و مازاد آن را به دولت عرضه می‌کند. این کار، یا می‌تواند برای خانوار درآمد ایجاد کند یا اینکه به صرفه جویی در هزینه مصرف برق خانگی منجر شود.
داده‌های انرژی سیج نشان می‌دهد که در آمریکا به ازای نصب نیروگاه ۵ کیلوواتی تا ۲۰ سال، امکان صرفه جویی بر روی قبوض خانگی برق ایجاد می‌شود. برای نمونه در واشنگتن به ازای نصب نیروگاه خانگی، ۱۷ هزار و ۱۷۳ دلار تا ۲۳ هزار و ۲۳۴ دلار، در کالیفرنیا ۴۴ هزار و ۷۲۸ دلار تا ۶۰ هزار و ۵۱۵ دلار و در نیویورک ۱۷ هزار و ۵۰۴ دلار تا ۲۳ هزار و ۶۸۳ دلار صرفه جویی برای خانوار در طول ۲۰ سال ایجاد می‌شود.
در همین حال مازاد برق تولید شده به ازای هر کیلوات بین ۱۰ تا ۳۰ سنت درآمد (۶ تا ۱۸ هزار تومان) از سوی تامین کننده برق خریداری می‌شود. داده‌های دیگر انرژی سیج نشان می‌دهد که هر پنل ۱۰ کیلواتی می‌تواند تا ۳۶ دلار در روز درآمد ایجاد کند که برای یک ماه به ۱۰۸۰ دلار می‌رسد. البته درآمدزایی، اعمال اعتبار مالیاتی و کاهش هزینه قبض برق، تنها دستاور نصب نیروگاه خانگی نیست. در آمریکا هر خانه‌ای که در هنگام فروش دارای نیروگاه خورشیدی باشد، به قیمت بالاتری به فروش می‌رسد؛ چرا که از امنیاز اقتصادی برخوردار است.
نقص برنامه ریزی در ایران
با توجه به اینکه در ایران، تنها خرید تضمینی برق خانگی از افراد تحت پوشش نهادهای حمایتی در برنامه دولت قرار داد، نمی‌توان به پیشرفت در این حوزه دل بست؛ ضمن اینکه نمی‌توان به افزایش ضریب نفوذ استفاده از این تجهیزات در میان چنین خانوارهایی امیدوار بود. دلیل واضحی برای این موضوع وجود دارد: پرداخت وام با کارمزد ۴ درصد به خانواده‌های تحت پوشش است.
در همین حال، نرخ خرید تضمینی برق در ایران به کیلوات ساعتی ۳ هزار تومان می‌رسد؛ در حالی که آمریکایی‌ها از این بابت به طور متوسط کیلووات ساعتی ۱۲ سنت (حدود ۷ هزار تومان) دریافت می‌کنند. در چنین شرایطی، خرید پنل‌های خورشیدی در ایران صرفا نقش جبران کننده دارد؛ به این معنی که هرگاه برق قطع شد، می‌توانید از آن برای مصارف شخصی خود استفاده کنید. در ایران این پنل‌ها به همراه تجهیزات جانبی به قیمت گوناگونی عرضه می‌شوند.
برای نمونه می‌توانید یک پکیج خورشیدی ۱۰۰ وات با خروجی ۲۲۰ ولت به قیمت ۲۳ میلیون تومان خریداری کنید. با این پکیج می‌توانید ۱۰ ساعت تلویزیون بینید یا ۲۰ ساعت ۳ عدد لامپ ۱۰ واتی را روشن نگه دارید. همچنین می‌توانید ۸ ساعت یک لپ تاب را از خاموش شدن محفوط نگه دارید.