رئالیتی شو جوکر با تقلید از Big Brother و Documental در پی جذب مخاطب و درآمدزایی با الگوی اقتصادی نمایش خانگی است اما صدا و سیما آن را «اینترتینمنت پر از سم ضد فرهنگی» می‌خواند.
به گزارش شاخص آنلاین، رئالیتی شوها (نمایش واقع نما) به بخشی از فرهنگ عمومی در جهان تبدیل شده اند. دیگر نمی‌توان آن‌ها را از متن تولیدات تصویری به بهانه واقعی بودن احساسات، حرف‌ها و حرکات شرکت کنندگان حذف و سانسور کرد.
در رئالیتی شوها، شخصیت درونی بازیگران بر اثر برخورد با شخصیت طرف یا طرف‌های مقابل، در موقعیتی طنزآلود و چه بسا هول‌انگیز قرار می‌گیرد. قالب رئالیتی ها، موقعیت‌های طنز ایجاد می‌کنند اما حسادت، دروغ، حس طنز درونی آدم‌ها و… را نمایش می‌دهند تا همه چیز همان گونه که هست، باشد!
برادر بزرگ (Big Brother)، آقای دلار (The Profit) و طراح برنامه (Taskmaster) نمونه‌های معروفی برای معرفی این صنعت محسوب می‌شوند. در ایران هم «جوکر» به کارگردانی «احسان علیخانی» نمونه از این ژانر به حساب می‌آید.
جوکر می‌خواهد که نمونه ایرانی از شوی بین المللی Big Brother باشد گرچه از رئالیتی Documental تقلید می‌کند. برادر بزرگ در آمریکا و هلند بر اساس فرهنگ عمومی این کشورها ساخته شد. ۲۵ شهریور ۱۳۷۸ زمان اولین پخش برادر بزرگ در شبکه کابلی RTL7 هلند بود. ۱۵ تیر ۱۳۷۹ هم شبکه CBS پخش نسخه آمریکایی آن را آغاز کرد.
ایده‌ای از جرج اورول
از آنجا که جوکر اولین و شاید تنها نمونه Big Brother در ایران است، می‌توان آن را با برادر بزرگش مقایسه کرد؛ گرچه این کجا و آن کجا! بعدها نسخه‌های اسپین آف Big Brother هم فراگیر شد اما جالب اینجاست که ایده برادر بزرگ از رمان ۱۹۸۴ جرج اورول، نویسنده فقید انگلیسی گرفته شده است.
اورول در ایران بیشتر با «مزرعه حیوانات» معروف است اما رمان ۱۹۸۴ شخصیت برادر بزرگ را عرضه کرد. در فرهنگی که اورول خلق کرد، بردار بزرگ همان دولت کنترل‌گر است که همه چیز را با چشم‌های همه جایی خود زیر نظر گرفته است؛ اینقدر دقیق که شخصیت‌های زیر نظرش هم این را می‌دانند و برای رضایت او می‌خندند و گریه می‌کنند.
اورول در ۱۹۸۴ درباره پیامدهای فاشیسم هشدار می‌داد. در نتیجه تمثیل بردار بزرگ را ساخت و بر ذهن‌ها حاکم کرد. در جوکر بردار بزرگ، «سیامک انصاری» است. همانگونه در نسخه بین المللی برادر بزرگ، HouseGuests (مهمان) داریم، در جوکر هم مهمان داریم.
در نسخه بین المللی، مهمان‌ها وارد خانه‌ای می‌شوند تا بردار بزرگ فرمان‌ها را صادر کند. آن‌ها زیر نظر دوربین‌های و دستور صوتی بردار بزرگ قرار دارند تا اوامر او را اجرا کنند. مهمانی که بتواند سایر مهمان‌ها را از دور خارج کند، برنده جایزه ۷۵۰ هزار دلاری می‌شود. البته تا قبل از فصل بیست و سوم نسخه آمریکایی، رقم جایزه نفر اول ۵۰۰ هزار دلار بود.
بیشتر بخوانید
پلتفرم‌های نمایش خانگی درآمدزا یا زیان ده
تورم بازار محصولات فرهنگی را کوچک‌تر کرد
تفاوت جوکر و برادر بزرگ
در Big Brother مهمان‌ها اشخاص عادی جامعه هستند البته در نسخه‌های مختلفی که از آن ساخته شده، افراد مشهور هم حضور داشتند اما غالب مهمان اشخاص عادی هستند. در این رئالیتی شو نائب قهرمان و بازیکن مورد علاقه آمریکایی‌ها انتخاب می‌شوند. نائب قهرمان برنده جایزه ۷۵ هزار دلاری می‌شود. نفر برگزیده سلیقه عمومی هم برنده ۵۰ هزار دلار می‌شود. جدا از این برای سایر شرکت کنندگان به ازای هر هفته شرکت در مسابقه هزار دلار در نظر گرفته می‌شود.
البته امکان افزایش درآمد هم برای مهمان‌ها وجود دارد چناچه بتوانند اوامر بردار بزرگ را پیش ببرند. در نسخه بین المللی، جولی چِن مونوِز، نقش برادر بزرگ را بازی می‌کند. تخمین زده می‌شود که دستمزد او برای هر فصل از Big Brother به ۳ میلیون دلار (هر قسمت ۷۵ هزار دلار) می‌رسد.
در جوکر اما بازیگران و هنرمندان معروف به عنوان HouseGuests وارد خانه سیامک انصاری شده‌اند تا فرمان‌های او را اجرا کنند. فیلیمو تاکنون ۸ فصل از جوکر را برای نمایش عرضه کرده است که البته تنها ۷ فصل آن مربوط به رقابت است. در فصل هشتم مرحل رقابت (پشت صحنه) به نمایش درمی آیند.
برخلاف Big Brother که ریشه‌ای به عمق ۲۴ سال، در فرهنگ آمریکایی دارد، جوکر جوان است و حامی مالی قوی ندارد. برنده برادر بزرگ یک جایزه حدود ۴۴ میلیارد تومانی را برنده می‌شود اما جوکر برای برنده‌اش تنها ۱۰۰ میلیون تومان در نظر گرفته است. البته این رقم می‌تواند به ۱۵۰ میلیون تومان افزایش یابد.
بردار بزرگ آمریکایی تاکنون در ۲۵ فصل عرضه شده است که به غیر از فصل اول که در ۷۰ قسمت پخش شد، در سایر فصل‌ها در ۳۰ تا ۴۰ قسمت به نمایش درآمد. تاکنون سه نسخه اسپن آف هم از آن به نمایش درآمده است.
سناریوی برادر بزرگ نشان دهنده ایده بسیار بهتری است که پشت آن قرار گرفته است؛ در حالی که جوکر صرفا مصرف طنز دارد و برای خنداندن و افزایش درآمد فیلمیو از قبل افزایش تعداد کاربران آن، طرح ریزی شده است. برای نمونه مهمان‌های Big Brother باید ۳ ماه را بدون ارتباط با دنیای خارج در خانه بگذارنند.
در جوکر مدت زمان فرمان بری از سیامک انصاری ۶ ساعت است؛ ضمن اینکه سناریوی پیچیده‌ای پشت آن وجود ندارد. مهمان‌ها باید تلاش کنند که یکدیگر را بخندانند، بدون اینکه خودشان یا مهمان‌های دیگر بخندند. خنده اول کارت زرد و خنده دوم اخراج را به دنبال دارد.
تقلیدی از Documental
در کل از جوکر که مشخص نیست در شبکه نمایش خانگی چه سرنوشتی پیدا می‌کند، نمی‌توان انتظار ساخت Big Brother داشت. جوکر با اینکه از روح حاکم بر بردار بزرگ استفاده می‌کند اما در کالبد رئالیتی شوی ژاپنی Documental به کارگردانی هیتوشی ماتسوموتو قرار می‌گیرد. در واقع جوکر کپی از Documental محسوب می‌شود؛ در همان محیط، با تعدادی مهمان مشابه. کارت زرد و قرمز هم ایده ماتسوموتو است؛ نه احسان علیخانی و تیمش.
در نتیجه جوکر احسان علیخانی از خود چیزی برای ارائه ندارد و تقلیدی محض در فضای محتوای طنز محسوب می‌شود؛ البته عرضه محتوای رئالیتی شو در فضای VOD (نمایش خانگی) را باید به فال نیک گرفت تا ایده‌های تازه‌تری در آن رسوخ کنند.
گرچه این روزها جوکر با حمله صدا و سیما مواجه شده است. صدا و سیما مانند همیشه به دنبال شوخی‌های اتوکشیده و خانوادگی است تا تولیداتی در تراز شبکه‌های خود داشته باشد.صدا و سیما جوکر را «اینترتینمنت پر از سم ضد فرهنگی» می‌خواند که «پوینت‌های منفی» دارد.
به زعم محمد رضا عباسیان، کارشناس صدا و سیما، این امتیاز منفی با «انتقال آموزه‌ها و زیرشاخه‌های فرهنگی» مثبت می‌شود. اما واضح است که عوامل جوکر و فیلیمو برخلاف صدا و سیما، به دنبال جذب مخاطب و خلق درآمد هستند.