رشد قیمت نهاده‌های دامی و افزایش قیمت مواد پروتئینی نشان می‌دهد که آنچه متصدیان «کنترل بازار» به اسم «تنظیم بازار» به افکار عمومی معرفی کرده اند، شکست مفتضحانه‌ای خورده است.
به گزارش شاخص آنلاین، معطل شدن شرکت‌های تامین کننده نهاده‌ها برای دریافت ارز، در سال‌های گذشته بارها تکرار شده است. معمول این است که در ماه‌های پایانی سال، به دلیل اینکه مصارف ارزی با احتیاط بیشتری تخصیص می‌یابند، این مشکل هم بیشتر پدیدار می‌شود.
حالا در تازه‌ترین دست از واکنش‌ها به مشکل تامین ارز، اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دامی به معاون اول رئیس دولت، اطلاع داده است که از ابتدای دی ماه تخصیص ارز نهاده‌های دامی متوقف شده است: صف تخصیص ارز برای نهاده جو دامی به بیش از ۵ ماه و برای ذرت دامی نیز به حدود ۴ ماه رسیده است.
تاثیر نهاده بر قیمت‌ها
طبق اعلام انجمن صنایع خوراک دام، طیور و آبزیان، ۸۰ درصد نهاده‌های دامی وابسته به تامین ارز و واردات است؛ از جمله کنجاله سویا. به همین دلیل شرکت‌های کمی در این حوزه فعال هستند. در مجموع، تخمین زده می‌شود که ۷۰ درصد قیمت تمام شده مواد پروتئنی را قیمت نهاده تشکیل می‌دهد.
این در شرایطی است که سال آینده میزان تخصیص ارز برای واردات کالاهای اساسی از ۱۸.۵ میلیارد دلار در سال جاری به ۱۵ میلیارد دلار کاهش می‌یابد؛ در حالی که وزارت جهاد کشاورزی تاکنون ۱۳.۹ میلیارد ارز ۲۸۵۰۰ دریافت کرده است. استدلال سازمان برنامه و بودجه برای کاهش ارز کالاهای اساسی این است که ۵۰ همت مصارف دولت را کاهش می‌دهد.
این اقدامی است که دولت در واکنش به آنچه افزایش ۴۴۱ همتی بار مصارف بودجه می‌خواند، انجام شده است. مجلس هم در جریان بررسی لایحه بودجه سال آینده با آن موافقت کرده است. اینکه دولت و مجلس در شرایطی که قیمت مواد پروتئینی در حال افزایش است، چگونه می‌خواهند تخصیص ارز را مدیریت کنند جای سوال دارد.
جهش تورمی مواد پروتئینی
از سویی با راه اندازی سامانه «بازارگاه» از سال ۱۳۹۸ برای توزیع نهاده‌های دامی، دسترسی به نهاده قیمت‌گذاری شده با ارز ۲۸۵۰۰ تومانی محدود شده است. پژوهشی که از سوی اتاق ایران و اندیشکده کسب و کار شریف انجام شده است، نشان می‌دهد که دامداران کوچک به دلیل نداشتن مجوز رسمی امکان ثبت سفارش بر روی بازارگاه را ندارند.
دامداران بزرگ هم باید ۲۵ تا ۳۰ درصد ارز نهاده مورد نیازشان را از بازار و با نرخ ارز آزاد تهیه کنند. در چنین شرایط ثبات در قیمت مواد پروتئینی بی‌معناست. این وضعیت موجب شده است که تورم نقطه به نقطه گوشت قرمز، سفید و فراورده‌های آن‌ها در دی ماه ۱۴۰۲ نسبت به دی ماه ۱۴۰۱ به ۹۵.۴ درصد می‌رسد.
تورم سالیانه (۱۲ ماهه منتهی به دی ماه) این گروه‌های کالاهای خوراکی هم به ۹۱.۷ درصد می‌رسد. تورم نقطه‌ای و سالیانه شیر، پنیر و تخم مرغ هم در دی ماه به ترتیب ۲۸ و ۴۰ درصد بود.
سقف قیمت نهاده‌ها برای واردات
در حال حاضر اقلامی مانند جو دامی، ذرت دامی و کنجاله سویا برای دامداری‌ها وارد می‌شوند. سقف قیمت جو دامی برای تحویل بر روی عرشه، ۲۰۰ یورو برای جوی محصول روسیه و قزاقستان و ۲۱۰ یورو برای جو تامین شده از آلمان و فرانسه به ازای هر تن، از سوی وزارت جهاد کشاورزی تعیین شده است.
ذرت دامی هم از ۹ کشور مختلف تامین می‌شود که قیمت آن به ۲۹۰ یورو و ۳۱۰ یورو به ازای هر تن برای تحویل روی عرشه می‌رسد. کنجاله سویا هم از ۴ کشور به قیمت‌های ۵۸۵ و ۵۹۵ یورو تامین می‌شود.
بررسی بازار نهاده در ایران نشان می‌دهد که در حال حاضر قیمت نهاده (جو دامی) به طور متوسط ۱۱ هزار و ۳۷۵ تومان است. نرخ‌های بالا، در بازار، بر حسب قیمت دلار در بازار آزاد، به ازای هر کیلو جو دامی، ۱۱ هزار و ۳۴۰ تومان تمام می‌شود. در نتیجه نهاده‌ای که وارد می‌شود، با ارز آزاد به دست دامدار می‌رسد و نه با ارز ۲۸۵۰۰ چرا که در این صورت، ذرت دامی باید کیلویی حدود ۵۹۸۵ در بازار قیمت‌گذاری می‌شد.
قیمت نهاده و گوشت در بازار
در چنین شرایطی قیمت هر کیلو نهاده دامی ۹۰ درصد بیشتر از قیمتی است که باید باشد. طبیعی است که قیمت گوشت‌های قرمز و سفید هم بیش از ۹۰ درصد در یک سال رشد کنند. این روزها قیمت گوشت خورشتی (گوسفندی) به ازای هر کیلو به بالاتر از ۸۰۰ هزار تومان رسیده است. خورشتی با استخوان هم کمتر از ۸۰۰ هزار تومان یافت نمی‌شود.
پایان سال ۱۴۰۰ قیمت هر کیلو گوشت خورشتی به ۳۳ هزار تومان می‌رسید که نشان دهنده رشد حدود ۱۸۴ درصدی در ۲ سال است. این در شرایطی است که قیمت دلار در همین مدت حدود ۷۴ درصد رشد کرده است. در نتیجه رشد قیمت گوشت حدود ۲.۵ برابر رشد قیمت دلار در ۲۴ ماهه گذشته است.
قیمت مرغ کشتار هم از حدود ۳۰ هزار تومان در ۲ سال پیش به ۸۷ هزار تومان رسیده است که رشد ۱۹۰ درصدی را نشان می‌دهد. در حال حاضر قیمت ران گوسفندی به حدود ۷۰۰ هزار تومان می‌رسد که نشان دهنده رشد ۱۲۰ درصدی در مدت مشابه است. با این شرایط باید پرسید که در اساس تخصیص دادن یا ندادن ارز ۲۸۵۰۰ برای واردات نهاده چه تاثیری بر قیمت گوشت و سایر فراورده‌های پروتئینی دارد؟