«مسعود پزشکیان» وزیر اسبق بهداشت ایران اسب خود را به سمت نهاد ریاست جمهوری زین کرده است. نسخه اقتصادی او برخلاف بیشتر کاندیداهای انتخابات ۱۴۰۳ ضد تحریم و مبتنی بر سوسیال دموکراسی است.
به گزارش شاخص آنلاین، مسعود پزشکیان، همان جراح قلبی است که می‌خواهد قلب بیمار اقتصاد ایران را زیر تیغ جراحی ببرد. انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳ می‌تواند زمینه ورود او را به اتاق جراحی اقتصاد ایران که در نهاد ریاست جمهوری قرار دارد، فراهم کند. مخالفان و کاندیداهای رقیبش می‌گویند که برنامه ندارد و کارنامه اقتصادی «حسن روحانی» هم بالای سرش سنگینی می‌کند.
او اما خود را نماینده مجلس و وزیر بهداشت دولت «محمد خاتمی» معرفی می‌کند تا بدون ایجاد مرزبندی سفت و سخت بین خود با دولت‌های یازدهم و دوازدهم و بدون اینکه خود را اصلاح طلب بخواند، کنشگری بدون مرز و جناح‌بندی باشد.
گرچه این روزها، محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباط و فناوری اطلاعات دولت دوازدهم و محمدجواد ظریف، وزیر خارجه دولت‌های یازدهم و دوازدهم، دو بال او هستند؛ دو بالی که بنابه گفته کامبیز مهدی زاده، از روحانی قرض گرفته شده اند.
بیشتر بخوانید
دیدگاه‌های اقتصادی نامزدهای ریاست جمهوری | اثر دیدگاه‌های جلیلی بر بورس و اقتصاد
در نخستین مناظره انتخابات چه گذشت؟ | مباحثه اقتصادی بدون ارسال سیگنال راهگشا برای اقتصاد
الگوی سوسیال دموکراسی
در نتیجه پیروزی احتمالی پزشکیان در انتخابات ریاست جمهوری، سمت و سوی دولت او را به دولت‌های یازدهم و دوازدهم نزدیک و نه منطبق می‌کند. برخلاف سیاست‌های اقتصادی دولت روحانی که بر روی کاغذ، مشی آزادی خواهانه داشت، پزشکیان می‌خواهد که یک اقتصاد مبتنی بر سوسیال دموکراسی را مستقر کند؛ الگویی که یادآور سیاست‌های اجتماعی و اقتصادی محمد مصدق است که مخالفان زیادی هم دارد.
البته پزشکیان برخلاف علیرضا زاکانی و سعید جلیلی، کاندیداهای جناح‌های نو اصول گرا در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو که یک سره با بانک جهانی مخالف هستند، مخالف گرته برداری از سیاست‌های این نهاد در زمینه مدیریت اقتصاد نیست.
این نماینده مجلس در این باره گفته است؛«در ۴۰ کشوری که بانک جهانی بررسی کرده است، ۳ اصل و ۵ استراتژی دیده شده است که اگر ما آن‌ها را در کشور عملیاتی کنیم می‌توانیم یکسری از مشکلات داخل را خواهیم نتوانست حل کنیم.»
ارجاع به ترکیه و بانک جهانی
پزشکیان در پاسخ به آن‌هایی که او را مجری آینده سیاست‌های بانک جهانی خوانده اند، گفت که «من نگفتم که نسخه بانک جهانی اجرا شود بلکه گفتم که بانک جهانی تجربیات ۴۰ کشور را بررسی کردن و راهی که منتهی به موفقیت آن‌ها شده را به ما گفته است؛ بگویید که کدام مملکتی غیر از این راه را رفته و موفق شده است؟»
وزیر سابق بهداشت در الگوبرداری تنها به بانک جهانی اشاره نمی‌کند بلکه ترکیه را هم مثال می‌زند. او جاده‌های ترکیه، مغازه ها، صادرات و بازرگانی این کشور را مورد اشاره قرار داده است و خواهان مقایسه آن‌ها با وضعیت ایران شده است. او تجارب توسعه‌ای پیش از انقلاب را هم که ترک‌ها با دیدن آن‌ها حسرت می‌خوردند، نفی نکرده است.
بیشتر بخوانید
تورم ترکیه به مرز ۷۰ درصد رسید | روند نزولی تورم به زودی آغاز می‌شود
نسخه ترکیه برای کاهش تورم اثر کرد | عقلانیت در فرمول جدید اردوغان چگونه است؟
پزشکیان و بورس
گرچه می‌توان این ایراد را به سیاست‌های اقتصادی پزشکیان و سایر کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری وارد دانست که راهکار و بسته سیاست‌گذاری ندارند و در مناظره‌ها و مصاحبه‌های خود، کلی گویی می‌کنند؛ از جمله در مورد بورس. بورس ایران به دلیل بیماری‌های مزمن اقتصاد که مهم‌ترین آن‌ها، تحریم‌ها و بریده شدن سهم اعتماد عمومی از کیک اقتصاد ایران است، قادر به روشن نگه داشتن موتور اقتصاد ایران نیست.
چاق شدن حباب تورمی سهام شرکت‌های بزرگ در سال ۱۳۹۹ و سهام شرکت‌های کوچک‌تر در اردیبهشت سال ۱۴۰۱ در دید اصحاب سیاست به کارا شدن بورس و محکم شدن جایگاه آن در مناسبات اقتصادی کشور، تفسیر شد. به همین دلیل، پس از سقوط بازار در سال ۱۳۹۹، امیر حسین قاضی زاده هاشمی که کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳ هم هست، گفت که مشکل بورس ۳ روزه قابل حل است.
گرچه قاضی زاده هاشمی، این بار گفته است که مشکل بورس ۳ روزه حل نمی‌شود و اگر رئیس جمهور جدید عزم داشته باشد و ۲ – ۳ مسئله را حل کند، روند بورس سبز می‌شود. پزشکیان هم معتقد است که نباید در جامعه توقع ایجاد شود که مشکل بورس ۳ روزه حل می‌شود؛ «بلکه معلوم نیست این مشکل را یک‌ساله هم حل کنیم.»
البته ستاد پزشکیان با توجه به حساسیت‌های گذشته پیرامون بورس نزد افکار عمومی که حالا شکل بی‌تفاوتی به خود گرفته است، یک تعداد راهکار را انشا گونه ارائه کرده است؛ از قبیل کاهش گستره قیمت‌گذاری دستوری و حذف رانت‌های ارزی.
با این وجود، تا زمان بسته بودن درهای ایران به روی اقتصاد جهان و قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF مشکل بتوان به محدود کردن جای پای دستور در اقتصاد، اعمال سیاست ارزی باز و نرخ‌گذاری شفاف بر خوراک پتروشیمی، استقرار حکمرانی شرکتی و دیگر راهکارهای کلی و بی‌نسبت با وضع کنونی اقتصاد ایران، امید بست.
زاویه گرفتن با تحریم
در این شرایط، نمی‌توان به کاهش نرخ تورم و دستور دادن به بانک‌ها برای جلوگیری از خلق پول فکر کرد. البته وزیر سابق بهداشت، برخلاف برخی کاندیداها که در مورد تحریم‌ها و آسیب‌های حول آن‌ها سکوت کرده‌اند و شرق گرایی را توصیه می‌کنند، تحریم را «فاجعه» توصیف کرده است.
او گفته است:«اینکه بگوییم تحریم را دور می‌زنیم، بله دور می‌زنیم اما در مسیر غلطی که طی می‌کنیم کلی بخور بخور وجود دارد؛ بر اساس آمار ما از نظر فساد در دنیا رتبه ۱۵ از آخر هستیم. باید شفافیت را به اقتصاد بیاوریم و مسیر‌ها را روشن کنیم.»
در این بین تفاوت واضح پزشکیان با سایر کاندیداها در این است که تلاش می‌کند حس امید کاذب را در بین طرفدارن خود ایجاد نکند و وعده‌های فراخ و «فضایی» از قبیل رایگان‌سازی درمان، توزیع معادل ریالی طلا به صورت رایگان و… را صادر نکند. پزشکیان در مورد محقق شدن رشد ۸ درصد طبق الزام برنامه هفتم توسعه هم وعده خاصی نداده و حتی خواستار محاکمه افرادی شده است که قدرت را در اختیار داشتند و نتوانستند این وعده خود را ممکن کنند.
بیشتر بخوانید
راه حل خنثی‌سازی تحریم‌ها | جانمایی جدید ایران در اقتصاد جهانی
هزینه ۱۲۱۰ میلیارد دلاری تحریم برای کشور | گسترش فقر تحت تاثیر تحریم ها
شباهت‌های پزشکیان و جلیلی
در کل پزشکیان ازنسخه مبهم «انسجام داخلی» برای ارجاع مشکلات استفاده می‌کند. او تعریفی هم از انسجام داخلی به دست داده است:«مشارکت به دور از اختلاف، استفاده از کارشناسان برجسته و نه جناحی و نه دسته‌ای بلکه نخبگان و دانشگاهیان.»
در گفتمان سعید جلیلی، دیگر کاندیدای ریاست جمهوری هم چنین نسخه‌ای وجود دارد که نامش را گفتمان «دولت سایه» گذاشته است. مانند نسخه انسجام داخلی پزشکیان، در راس دولت سایه جلیلی دانشگاهییان و نخبگان قرار دارند؛ با این تفاوت که جلیلی خود نهاد دانشگاه را ارجح می‌داند. جلیلی می‌خواهد که هر دانشگاه را به یک دولت سایه تبدیل کند و مسئولیت ارزآوری را به آن‌ها بدهد.
شباهت دیگر برنامه‌های جلیلی و پزشکیان، تاکید آن‌ها بر مسئله «مدیریت» است. جلیلی، اهمیت جذب سرمایه خارجی را به سایه می‌برد و حتی محو می‌کند و در مقابل فقدان مدیران شایسته، پرتی منابع و… را برجسته می‌سازد. پزشکیان هم می‌گوید که «قطعاً اگر مدیریت اصلاح شود، می‌توان از یکسری از مسائل هزینه‌ای محافظت کرد که برنامه آن مفصل است.»